كوتاهتر از خرك تار بوده، و دسته آن نيز از دسته تار نازكتر است، سه تار فاقد «جعبه گوشي است و گوشي هاي چهارگانه آن، دو عدد در سطح جلويي انتهاي دسته (سر ساز) و دو تاي ديگر در سطح جانبي چپ (در هنگام نواختن در سطح بالايي) كار گذاشته شده اند.تعداد دستان هاي سه تار در زمان حاضر، مانند تار 28است.سه تار با ناخن انگشت اشاره (و گاه توام با ناخن انگشت وسطاي) دست راست نواخته ميشود. به عبارت ديگر «مضراب» سه تار در واقع ناخن انگشتان نوازنده است، و به همين دليل و به علل اكوستيكي ديگر، صداي اين ساز ضعيف بوده، براي تكنوازي در جلوي جمعيت، يا همنوازي در اركستر مناسب نيست.چنين به نظر ميرسد كه سه تار در قديم، سازي محلي بوده و در آن زمان سه سيم داشته است (كه«سه تار» دلالت بر همين نكته ميكند)، ولي بعدها شهري شده وسيمي بر آن افزوده اند.

x

ابوالحسن مشير معظم افشار

او از جمله نوازندگاني است كه عشق به هنر موسيقي را وسيله شهرت نساخت و به همين دليل منابع اندكي در مورد زندگي وي در دست است. با اينكه از وي به عنوان شاگرد سه تار درويش خان و ابوالحسن صبا نام برده مي شود ، اما از چگونگي و مدت تحصيل موسيقي وي اطلاعي در دست نيست.حالت اجراي موسيقي زنده و اثر گذاري ديدن نوازنده حين اجرا به صورت زنده ، فرق بسياري با موسيقي ضبط شده دارد و نوازنده براي اجراي هر روش بايد كار و تمرين بخصوصي انجام داده باشد تا تخصص لازم را بدست آورد ؛ در نتيجه ديدن و لذت بردن از ساز اكثر قدما و از جمله مشير معظم ، مقدم بر شنيدن آثار ضبطي آنان است.سه تار نوازي وي، نزديكي زيادي به سه تار نوازي قديم دارد. همراه بودن صداي واخوان در زمان اجراي ملودي ، شروع با قدرت و با صلابت جمله ها ، چپ و راست شمرده ، و مهمتر از همه صدا و صدا دهي اصيل سه تار در ساز او به گوش مي رسد.

x

احمد عبادي

احمد عبادي (1283-1371) از استادان موسيقي ايراني و نوازنده سه‌تار و فرزند ميرزا عبدالله فراهاني بود. از هشت سالگي با موسيقي آشنا شد و اصول نوازندگي را از خواهران خود مولود و ملوک، که از تعليمات پدر برخوردار بودند فرا گرفت.استاد احمد عبادي مدتها در وزارت پيشه وهنر به تدريس و تحقيق در موسيقي ايراني و سه تار پرداخت و در جهت معرفي موسيقي ملي ايران کنسرت‌هاي متعددي در داخل و خارج از کشور از جمله فرانسه، ايتاليا، آلمان و اتريش داشت که مورد استقبال هنردوستان واقع شد.استاد عبادي در نواختن سه تار داراي سبک و شيوه‌اي مخصوص به خود بود که کمتر کسي توانسته از عهده تقليد آن بر آيد. عده‌اي سبک خاص ساز زدن او را مربوط به امکانات و وسايل صدا برداري زمان وي مي‌دانند. مضرابهاي تک سيم و دومضراب‌ها از مشخصه‌هاي بارز سبک وي هستند.از کارهايي که او درنوازندگي سه تار ايجاد کرد، ابداع کوکهاي مختلف در سه تار است که در آلبوم کوک سه تار آنها را عرضه کرده است . عبادي شاگردان بسياري تربيت کرد از جمله مهربانو توفيق، بهرام واداني، بهداد بابايي... .او در راديو نيز فعاليت مي‌کرد و صفحه‌ها و کاستهاي زيادي ضبط کرده از جمله صفحه آواز شور همراه رضا ظلي و همچنين تکنوازي‌ها و بداهه نوازي‌ها و همراهي با نوازندگان و خوانندگان مختلف . همنوازي‌هاي او با استاد بنان و استاد شجريان آثاري شنيدني و ماندگار در قالب برنامه ي گل‌ها به جا گذاشته است . آنطور که اهل موسيقي از مرحوم عبادي به خاطر دارند، عبادي فردي معتقد و متدين بود ، قبل از ساز زدن وضو مي‌گرفت و در روزهاي عزاداري و شهادت ائمه اطهار دست به ساز نمي‌زد.

x

ارسلان درگاهي

وي در 15 سالگي به كلاس تار درويش خان رفت و پس از آن نزد مرتضي ني داوود به تحصيل موسيقي ادامه داد. با آنكه از تار وي چندين صفحه همراه با آواز قمرالملوك وزيري ضبط شده است اما در سنين پس از جواني تار را كنار گذاشت و به سه تار علاقه مند شد. از آنجا كه وي تحصيل نوازندگي سه تار را نزد هيچ يك از استادان زمان ادامه نداد ، خود را هيچ گاه نوازنده حرفه اي سه تار نمي دانست و ذوق خود را منحصر به مجالس دوستانه و محافل انس مي نمود.به نظر مي رسد كه وي به خاطر تحصيل موسيقي با سه تار ، به يک نوع از سه تار علاقه دارد كه در محل خرك آن دايره اي بزرگ به قطر 7 تا 10 سانتي متر قرار دارد و خرك سه تار بر روي پوستي كه به روي اين دايره كشيده شده ، قرار گرفته است. اين سه تار كه سه تار پوستي ناميده مي شود، به خاطر صداي دوگانه خود در حال حاضر كمتر مورد پسند قرار مي گيرد.در سه تار نوازي ارسلان خان درگاهي ، عناصري از موسيقي رديفي مشاهده مي شود و سرعت و زمانبندي موسيقي قديم به همراهي ذوق و سليقه شخصي اش در ارائه مطلب شنيده مي شود ، اما سرعت و حالت مضراب و پايه هاي چهار مضراب ، به تكنيك تار نوازي نزديك است.

x

اقبال آذر

ابوالحسن قزويني (1252-1349) فرزند ملا موسي معروف به «اقبال‌السلطان آذر» و «اقبال آذر» خواننده موسيقي ايراني و صاحب يکي از قوي‌ترين صداها در آواز ايراني بود. اولين صفحه ايراني که پر شد در تفليس وبا صداي ايشان بوده است.او در سال 1252 خورشيدي در قريه الونددر هفت کيلومتري جنوب قزوين ديده به جهان گشود. در 1277 شمسي قزوين را را ترک کرده و به تبريز رفت و در دستگاه محمدعلي ميرزا وليعهد مظفرالدين شاه و بعد نزد احمدشاه رفت و آمد داشت.چند کنسرت در شهرهاي ايران و تفليس برگزار کرد. شهريار شاعر معاصر در وصف اقبال آذر غزلي با اين مطلع سروده است:
گرفت رونق از «اقبال» کار موسيقي شکفت از گل رويش بهار موسيقي
در دوره تسلط فرقه دموکرات آذربايجان از او خواستند تا کنسرتي در تبريز اجرا کند. او در طول کنسرت تمام آوازها را به فارسي خواند و در آخر شعري از عارف قزويني خواند که با جمله «...که خانه خانه غير است يا که خانه خانه ماست» به پايان رسيد.اقبال آذر سه بار ازدواج کرد و از همسر اول و دومش (صفيه و خورشيد بانو) صاحب پنج فرزند به نام هاي غلامحسين، نواب، اکرم، عفت و نصرت شد.در روز دوشنبه سوم اسفند 1349 در نود و هفت سالگي به علت نارسائي کبد، در خانه خود در محله اهراب تبريز چشم از جهان فرو بست.

x

جلال ذوالفنون

جلال ذوالفنون موسيقي‌‌شناس و نوازنده سه‌تار ايراني است.او در سال 1316 در آباده متولد شد. در کودکي به همراه خانواده‌اش به تهران آمد و فراگيري موسيقي را در ده سالگي در خانوادهاي اهل موسيقي شروع کرد. براي ادامه تحصيل به هنرستان موسيقي ملي رفت و در آنجا با سازهاي ديگر چون تار و ويلن آشنا شد. ويلن را نزد برادرش محمود ذوالفنون آموخت. در هنرستان از رهنمودهاي موسي معروفي در زمينه تکنيک سه‌تار برخوردار شد. همزمان با تاسيس رشته موسيقي در دانشکده هنرهاي زيبا، به آنجا راه يافت. آشنائي با شخصيت‌هاي موسيقي ملي ايران از جمله نورعلي خان برومند و دکتر داريوش صفوت، شناخت تازه‌اي از موسيقي اصيل ايران و امکانات وسيع سه‌تار براي وي به ارمغان آورد و از سال 1346 فعاليت خود را روي سه تار متمرکز کرد.او از روش‌هاي اساتيدي چون ابوالحسن صبا، ارسلان درگاهي و همچنين راهنمائي‌هاي احمد عبادي بهره يافت. پس از پايان دانشکده در همان جا و در مرکز حفظ و اشاعه موسيقي ملي به تدريس سه‌تار پرداخت. در اين سال‌ها از راهنمايي يوسف فروتن و سعيد هرمزي که از نوازندگان قديمي سه‌تار بودند برخوردار گرديد.سالياني است که ذوالفنون در زمينه تحقيق گام بر مي دارد و مي‌کوشد جوانان را با اين قلمرو آشنا کند. مهم‌ترين کار وي پس از تحقيق، تدريس است.
آثار:

* کتاب‌هايي در زمينه آموزش و تکنيک سه‌تار
* گل صد برگ
* آتشي در نيستان با صداي شهرام ناظري
* آثاري تکنوازي از جمله آلبومهاي پرند، پيوند، پرواز، دل آوا، دانه هاي مرواريد، رقص مضراب

x

داريوش طلايي

متولد:26/11/1331 داريوش طلايي، نوازنده تار و سه تار، رديف دان و مدرس و فارغ التحصيل هنرستان موسيقي ملي، دانشكده هنرهاي زيبا (تهران)، دانشگاه پاريس. وي داراي سابقه تدريس طولاني درداخل و خارج ازايران مي باشد. وي تاكنون كنسرت هاي بسياري در داخل و خارج از ايران (تكنوازي وهمنوازي) اجراه كرده . از آثار او مي توان به نوارهاي: رديف ميرزا عبدالله (اجرا سه تار)، ساز و آواز‌ (همراه با شهرام ناظري)، دود عود ( همراهي با صداي محمدرضا شجريان)، چند صفحه گرامافون و سي.دي در فرانسه (تكنوازي)، كتاب هاي «نگرشي نوبه تئوري موسيقي ايراني»، «نت رديف ميرزا عبدالله براي تار و سه تار»، «بيست وسه قطعه پيش درآمدها و رنگ هاي استاد علي اكبرشهنازي» اشاره كرد.

x

داريوش پيرنياکان

تولد: 23/1/1324
داريوش پير نياكان ، نوازنده‏ي تار و سه تار و شاگرد علي اكبر شهنازي و محمد حسن عذاري.
پيرو نوازندگي شهنازي در ارائه‏ي شيوه‏ ي فاخر او.
از آثار او مي توان تعداد زيادي اجرا همراه محمد رضا شجريان (1376-1366)

x

سازهاي مضرابي

سازهاي مضرابي (زهي – زخمه اي):
اكثر قريب به اتفاق سازهاي زهي – زخمه اي تشكيل شده اند از شكم در ته ساز؛يك گردن يا « دسته » ، محل قرار گرفتن انگشتان دست چپ(كه جز ساز عود،اين قسمت « دستان» بندي – پرده بندي – شده است)؛ ويك سر،كه گوشي هاي كوك در آنجا قرار گرفته اند. سيم ها با تعداد مختلف، در ته ساز ( يا حوالي ته شكم)به طريقي ثابت، و به موازات طول ساز، شكم و گردن را طي كرده، دور گوشيهاپيچيده مي شوند. در برخي از سازها، شكم دو قسمتي است( تا رو كمانچه و...)، وگاه بر روي يك يا هر دو قسمت ان پوست كشيده شده ، كه غالبا از شكمبه گوسفند تهيه مي شود. برخي از اين سازها با انگشت وبرخي با مضراب نواخته مي شود. شكل مضراب درسازها متفاوت است،گاه از جنس شاخ يا پلاستيك وبالاخره بعضي اوقات از پرمرغ است. خانواده اين سازها عبارتند از:قانون،رباب،تنبور،عود،سه تار
سازهاي مضرابي (زهي – كوبي): ساز منحصر به فرد موسيقي ايراني كه در اين فصل مورد بحث بررسي قرار مي گيرد، سنتور است. اين ساز اگر چه به كمك مضراب نواخته مي شود و صوت در نتيجه ارتعاش سيم حاصل مي شود،اما از آنجا كه طرز نواختن ان زخمه اي نبوده بلكه «ضربه اي» است، شرح آن را در فصلي جدا تحت عنوان بالا آورده ايم.شكل و طرز قرار گرفتن ساز نيز با سازهاي مضرابي كه تا كنون ديده ايم تفاوت دارد.(در اين باره در صفحه بعد توضيحات كم وبيش كاملي خواهد آمد.)در سالهاي اخير از ساز سنتور انواع ديگري نيز ساخته شده اند كه آنها نيز تحت نام سنتور مورد بحث قرار خواهند گرفت.مضراب سنتور عبارتند از دو تركه نازك سبك ولي محكم چوبي كه در يك انتهاي خود «گيره» اي دارد كه انگشتان شست و وسطي مضراب را با حركتي سريع بالا و پايين مي برد و به سيم ها ضربه مي زند. انتهاي ديگر مضراب نيز كمي ضخيم تر شده است. از اين خانواده نيز ميتوان به سنتور اشاره کرد.

x

سعيد هرمزي

سعيد هرمزي (8/10/1355-1276)
درويشي بي ريا ، افتاده و به دور از من و ما ، تصويري بود كه پس از ديدن وي در ذهن بيننده نقش مي بست. او كه در عنوان جواني به فراگيري تار نزد يكي از شاگردان ممتاز درويش خان پرداخته بود ، سپس به محضر درويش و بعد مرتضي ني داوود راه يافت. در ميان سالي و در اثر بيماري سختي كه وي را از نواختن تار باز مي داشت ، به نوازندگي سه تار رو كرد و به قول خودش ناخن زدن را از برادرش كه او نيز موسيقي را به صورت آكادميك و در محضر قدما اموزش ديده بود فرا گرفت.استاد هرمزي از سال 1350 به درخواست دكتر داريوش صفوت در سازمان حفظ و اشائه موسيقي مشغول به تدريس شد و در طي همين مدت رديف هاي مختلفي با سه تار استاد در مركز حفظ و اشاعه موسيقي ضبط شد و هم اكنون در آرشيو مركز محفوظ مي باشد.

ويژگي هاي نوازندگي:

قدرت وي در ارائه مطالب موسيقي با زيبايي و نهايت ذوق و در عين حال آميخته با جمله هاي رديف و شور ، سرخوشي ، طراوت و سرزندگي در سه تارش به گوش مي رسد. استاد هرمزي ناخني بسيار ظريف داشت و در اجراي تزئينات دست چپ ، ويبره و كنده كاري ها نهايت ذوق را داشت. هرمزي از جمله سه تار نوازان ممتاز معاصر به شمار مي آيد .ماهور ، دستگاه مورد علاقه وي بود آن را به زيبايي هر چه تمام تر اجرا مي كرد.استاد هرمزي در سال 1355 يعني زماني كه قريب به هشتاد سال از عمرش مي گذشت بدرود حيات گفت. يادش گرامي.

x

عبدالله دادور

محفل انس و مجلس بزم پدر باعث شد تا از كودكي به نواي سه تار ميرزا عبدالله و ديگر استادان زمان گوش فرا دهد و از سن هفده سالگي به محضر درويش خان بشتابد. مدتي نيز از محضر "دكتر منتظم الحكما" ، بهترين شاگرد ميرزا عبدالله نيز بهره برد.با اينكه مشاغل ديگر باعث شد تا وي به عنوان يك موزيسين حرفه اي كار و فعاليت نكند ، اما استعداد و علاقه ، پشت كار و ديدن استادان زمان باعث شد تا در زمره سه تار نوازان ممتاز محافل خاص موسيقي و به عنوان يكي از بهترين شاگردان درويش خان به شمار آيد.قطعه چهار مضراب شور درويش خان از زمره قطعات مورد علاقه دادور بود و با اصرار و خواهش استادان جوان اين قطعه در منزل حاج آقا محمد ايراني ضبط و به يادگار باقي ماند.

x

عطا جنگوک

متولد:22/7/1327 عطاء الله جنگوك نوازنده‌ي تار و سه تار
وي شاگرد محمدحسن عذّاري، علي اكبر شهنازي و غلامحسين بيكجه خاني بود. اوفارغ التحصيل رشته‌ي موسيقي از دانشكده‌ي هنرهاي زيبا وسابقه‌ي طولاني تدريس درمراكز آموزشي دولتي وخصوصي را داراست.ازآثار او مي توان به مال كنون(باصداي مسعود بختياري)، نوروز(تكنوازي سه تار) و سرو ماه(تصنيف هاي شيدا)و…(نوار)، كتاب:«سوزوساز» اشاره كرد.

x

مهدي کمالي

متولد:1297 وفات:5/3/1376
محمد مهدي كماليان ، استاد مسلم در ساختن سه تارهاي نفيس و ظريف ، مرجع و راهنماي موسيقي دانان جوان بر آمده از آموزش ها و راهنمايي هاي حسين خان هنگ فرهنگ ، ابوالحسن صبا و علي نقي وزيري بود؛ خودنيز سه تار مي نواخت . مجموعه نادري از دانش موسيقي ادبيات ، مطالعات فراوان در هنر ها و تاريخ فلسفه همراه با شخصيت اصيل و فريخته وجود نادر او را به موسيقي ايراني بخشيده بود. كما ليان در ضبط رديف هاي استادان ( برومند هرمزي و…)تلاش فراوان كرد و بسياري از آثار ماندگار استادان زمان به كوشش او گرد آوري و ضبط شده است از او ، گذشته از سه تار هايش يادداشتهاي منتشر نشده عكس هاي هنري و نوار هاي خصوصي از تك نوازي هايش باقي مانده است.

x

مهرداد ترابي

متولد:26/9/1342 مهرداد ترابي نوازنده تار وسه تار و هنر را نزد جلال ذوالفنون و هوشنگ ظريف آموخت. وي سرپرست گروه «مشتاق» بود و كنسرتهاي بسياري در داخل و خارج از كشور انجام داده است او تدوين كننده كتاب«دوره آموزش سه تار» درسه جلد نوشته جلال ذوالفنون مي باشد از آثار او مي توان به كتاب« دفترتصنيف هاي قديمي»(بادصبا، خزان عشق، چشم نرگس)(درسه جلد) ونوارهاي چهارپاره(تكنوازي) وبلبل شوريده(باصداي خسروعامري فر) اشاره كرد.

x

يوسف فروتن

در سال 1270 در تهران متولد شد. از شاگردان تار آقا حسينقلي و درويش خان بود و به نوازندگي ويولن و پيانو آشنايي داشت. با آنكه از چگونگي دوره آموزش سه تار وي اطلاعي در دست نيست ، اما از آنجا كه به عنوان " دايرة المعارف ضربي " مشهور بود و تصنيف ها و پيش درآمد هاي ساخته قدما و حتي معاصران را از حفظ داشت ، قطعا زمان زيادي را نزد استادان مختلف به تحصيل مشغول بوده و از طرز به صدا در آوردن سه تار و تسلط به تزئينات و امكانات صوتي سه تار ، به نظر مي رسد كه از آموزش سه تار درويش خان بهره برده است. استاد فروتن غير از چند برنامه آن هم با حضور استادان ممتاز وقت ، به منظور كمك به آوارگان و سيل زدگان و به طور كلي بجز براي امور خيريه ساز نزد و بروي سن حاضر نشد و پس از سالها براي شناساندن هر چه بيشتر موسيقي ايراني در حافظيه شيراز قطعاتي را با سه تار در دستگاه ماهور اجرا كرد.

ويژگي هاي نوازندگي:

چپ هاي پر قدرت ، ارائه موسيقي پر شور و پر افت و خيز ، استفاده از جمله ها و تحرير هاي رديف در آواز و ريز هاي با تسلسل ، يكنواخت و شمرده در ساز وي شنيده مي شود. فروتن از جمله چند نوازنده ممتاز سه تار در قرن اخير به شمار مي رود و شاگردان برجسته اي را در دوره فعاليت در مركز حفظ و اشاعه موسيقي پرورش داده است. استاد فروتن در سال 1357 دار فاني را وداع گفت. يادش گرامي باد.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: